به نقل از «باشگاه خبرنگاران»

جنگ ترکیبی انگلیس علیه ایران در کودتای ۲۸ مرداد

تاریخ انتشار: ۲۸ مرداد ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۴۹۸۵۰۱

فرایندی که در نهایت به حوادث ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ انجامید، آن‌قدر در هم پیچیده و به یکدیگر مرتبط است که شناخت آن، به سادگی و در شرایطی که هنوز انگلیس به عنوان یکی از دو دولت خارجی دخیل در کودتا، نقش خود را در این اقدام نپذیرفته، امکان ندارد. انگلیسی‌ها برای ساقط کردن حکومت مصدق، همه نیرو و ظرفیتی را که طی حدود یک قرن در ایران به دست آورده بودند، به میدان آوردند و تمام اهرم‌های سیاسی و بین‌المللی خود را به کار گرفتند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

حذف دسترسی آن‌ها به نفت ایران، فقط یک شکست اقتصادی یا حتی سیاسی نبود؛ این اتفاق می‌توانست مانند یک دومینو، به تمام کشور‌هایی که انگلیس در آن‌ها صاحب منافع استعماری بود، تسرّی یابد و اقتدار جهانی استعمار پیر را که در پی جنگ جهانی دوم و ضربات سنگین آلمان هیتلری، در وضعیت به شدت آسیب‌پذیری قرار داشت، یک گام دیگر به فروپاشی نزدیک کند.

بنابراین، هنگام اجرای کودتای ۲۸ مرداد، انگلیس در شرایط خاصی قرار داشت؛ موضوعی که باید در بررسی این واقعه مهم تاریخ معاصر ایران و تحلیل چرایی و چگونگی وقوع آن، مورد توجه جدی قرار گیرد و ما را به پاسخ این پرسش تاریخی و کلیدی برساند که چرا انگلیس با گذشت ۷۰ سال از کودتای ۲۸ مرداد، حاضر نیست مسئولیت خود را در آن گردن بگیرد و اسناد مربوط به این واقعه تاریخی را منتشر کند؟

آمریکا برنده اصلی کودتا بود، اما ...

همین چند روز قبل بود که «دیوید اوئن»، وزیر خارجه اسبق انگلیس از نقش کشور متبوعش در کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ صحبت کرد و از لندن خواست که این نقش را بپذیرد، اما انگلیسی‌ها هنوز هم از اعتراف به این موضوع طفره می‌روند. مسئله اصلی پذیرش نقش انگلیس در کودتای ۲۸ مرداد نیست؛ این نقش آشکارتر از آن است که بخواهیم برای یافتن ادلّه مربوط به آن، سرگردان شویم.

آن‌چه اهمیت دارد، چگونگی و کیفیت این نقش است. طی ۷۰ سال گذشته، همواره نقش اجرایی آمریکایی‌ها در انجام کودتا، به دیگر بخش‌های آن تعمیم داده و سعی شده‌است که انگلیس به عنوان یک شریک درجه ۲ در فرایند طراحی و اجرای کودتا نمایانده شود. تردیدی نیست که آمریکایی‌ها برنده اصلی کودتای ۲۸ مرداد بودند؛ آن‌ها بعد از سقوط دولت دکتر مصدق، سهم عمده‌ای را از کنسرسیوم نفتی که به اسم مشارکت در استخراج نفت ایران، ثروت ملی ایرانیان را غارت می‌کرد، به دست آوردند. آمریکایی‌ها با نفوذ گسترده در بدنه حاکمیت رژیم پهلوی، شاه را به بخشی از برنامه‌های منطقه‌ای خود تبدیل کردند؛ یکی از اقمار یانکی‌ها در غرب آسیا! طی کمتر از یک دهه بعد، ده‌ها هزار آمریکایی با عنوان مستشار، در بخش‌های مختلف اداری، اقتصادی، نظامی و... به کار گرفته شدند؛ مستشارانی که علاوه بر حقوق بالا و سنگین، در سال ۱۳۴۳ حق کاپیتولاسیون (قضاوت کنسولی) را هم به دست آوردند.

بنابراین، ما در این که آمریکایی‌ها برنده اصلی کودتا بوده‌اند، نمی‌توانیم تردید کنیم، اما انگلیسی‌ها چه؟ آیا آن‌ها بر سر حقوق آمریکا یا سلطنت شاه چانه می‌زدند و برای خودشان چیزی نمی‌خواستند؟ ساده‌لوحانه است اگر چنین باوری داشته باشیم. گاهی آن‌قدر سرگرم بررسی نقش آمریکا در کودتای ۲۸ مرداد می‌شویم که فراموش می‌کنیم به نتایج این کودتا، دست‌کم در حوزه نفتی، نگاه دقیقی بیندازیم؛ کنسرسیومی موسوم به «هفت‌خواهران» که غول‌های نفتی آن دوران محسوب می‌شدند، منافع نفتی ایران را بعد از کودتا، به صورت ۵۰–۵۰ در اختیار گرفتند؛ سهم شرکت نفت «انگلیس و ایران» که نامش به «بریتیش پترولیوم» تغییر کرده بود، در این کنسرسیوم به ۴۰ درصد بالغ می‌شد.

۴۰ درصد سهام نیز، از آن پنج شرکت نفتی آمریکایی بود، اما از ۲۰ درصد باقی‌مانده، ۶ درصد به «توتال انرژیز» رسید که یک شرکت فرانسوی بود و ۱۴ درصد بقیه، از آن شرکت «رویال داچ شل» شد؛ شرکتی که ملیتی هلندی  انگلیسی داشت و البته، بخش عمده سهام آن، از آن بریتانیایی‌ها بود. معنای این تقسیم بندی، بدون تردید، حفظ دست برتر انگلیس در منافع نفتی ایران است؛ آن هم بعد از ساقط کردن دولتی که برخاسته از تحولات مربوط به نهضت ملی شدن صنعت نفت بوده. افزون بر این، شرکت «بریتیش پترولیوم» بابت خلع ید، غرامت سنگینی از ایران گرفت؛ خسارتی که برخی آن را معادل کل منافع به دست آمده برای انگلیس، از آغاز قرارداد دارسی تا زمان ماجرای خلع ید می‌دانند. به دیگر سخن، انگلیسی‌ها در جریان کودتا، پشت سر آمریکایی‌ها پنهان شدند تا با ایجاد یک شراکت راهبردی، از تداوم سهم خود از چپاول نفت ایران، به صورتی نسبتاً پایدار مطمئن باشند.

ترغیب آمریکایی‌ها به شراکت

وجود شرکای متعدد، این امکان را به انگلیسی‌ها می‌داد که در صورت تکرار وقایعی مانند نهضت ملی شدن صنعت نفت، بتوانند در ایجاد یک اتحادیه جهانی ضدایرانی، موفق‌تر و سریع‌تر عمل کنند. این مسئله به عنوان یکی از نتایج تجربی آن‌ها در جریان مقابله با مبارزات ضداستعماری مردم ایران، بسیار جدی گرفته شد. آن‌ها طی سال‌های ۱۳۳۰ تا ۱۳۳۲، برای راضی کردن آمریکا به همکاری و برقراری شراکت در این زمینه، با چالش‌های زیادی روبه‌رو شدند. واشنگتن معتقد بود اگر بتواند بدون نیاز به همکاری با انگلیس، اختیار منابع نفتی ایران را، مانند عربستان، از طریق نزدیک شدن به مصدق و دوستانش به دست آورد، چه نیازی است به همراهی با لندن؟! عبور کاخ سفید از این تصور و رسیدن به باوری که انگلیس به پذیرش آن نیاز داشت، مدت‌ها طول کشید.

اسناد تاریخی می‌گوید که لندن برای این پروژه، روی ترس عمیق واشنگتن از نفوذ کمونیسم در ایران حساب باز کرده بود. راهپیمایی‌های حزب توده در حمایت از مصدق، آن هم در ماه‌های منتهی به کودتا، نقش مهمی در تغییر رویه آمریکا ایفا کرد؛ راهپیمایی‌هایی که بعد‌ها معلوم شد نقش توده‌ای‌های انگلیسی در آن‌ها، بسیار پررنگ بوده است. لندن همزمان با طرح همراه کردن آمریکا با جریان براندازی، خود به یک جنگ ترکیبی علیه دولت دکتر مصدق دست زد.

«جنگ هیبریدی» علیه نهضت مردم ایران

سال ۲۰۰۷ بود که فرانک. جی. هافمن، پژوهشگر مؤسسه مطالعات سیاسی «پوتاماک» در آرلینگتونِ ویرجینیا، طی مقاله‌ای پژوهشی، برای نخستین بار از اصطلاح «Hybrid War» رونمایی کرد؛ اصطلاحی که در زبان فارسی، «جنگ آمیخته» یا «جنگ ترکیبی» ترجمه شد. جنگ ترکیبی، یک راهبرد نظامی است، اما در آن شیوه‌های گوناگون جنگ با فضا و ارزش‌های متفاوت به کار گرفته می‌شوند؛ اقدامات نظامی کلاسیک، جنگ در فضای مجازی، خبررسانی‌های دروغین و.... هرچند جعل این اصطلاح جدید است، اما کاربری میدانی آن، قدمت زیادی دارد. انگلیس در تقابل با نهضت ملی شدن صنعت نفت ایران، عملاً از نوعی جنگ ترکیبی بهره برد؛ در بُعد سیاسی، آن‌ها تمام نمایندگان طرفدار خود را در مجلس شورای ملی به خط کردند و همه تلاش خود را برای به ضعف و شکست کشاندن نهضت به کار بستند. تهدیدات نظامی انگلیسی‌ها و آمدن ناو‌های جنگی به سواحل ایران در خلیج فارس و نزدیکی آبادان، رویکرد نظامی کلاسیکِ آن‌ها در این جنگ ترکیبی بود.

بخش مهم دیگری از این جنگ، در قالب تزریق شبهه و ایجاد موج مطبوعاتی و رسانه‌ای علیه دولت دکتر مصدق و ناکارآمد نشان دادن آن برنامه‌ریزی شد. شبکه «بدامن» به عنوان یکی از بازو‌های اصلی این پروژه، فعالیت گسترده‌ای داشت. بدامن که در ارتباط مستقیم با اینتلیجنس سرویس انگلیس بود، در برهه‌ای از فعالیت خود، توانست از امکانات مالی سازمان سیا نیز برخوردار شودو دلیل این برخورداری، رویکرد‌های ضدکمونیستی شبکه و تلاش برای عقب راندن توده‌ای‌ها از فضای سیاسی کشور بود؛ چیزی که آمریکایی‌ها به آن حساسیت داشتند. در بُعد ایجاد ناامنی در کف جامعه، انگلیسی‌ها از شبکه ایرانیان وابسته به خودشان، بهره زیادی بردند. این اتفاق، به ویژه در وقایع روز کودتا، بیشتر به چشم آمد. نقش شاپور ریپورتر، مأمور ویژه انگلیس در ایران، برای انسجام بیشتر این اقدامات، محوری و غیرقابل انکار بود.

آیا کودتا، اقدامی ضدکمونیستی بود؟

تمام این مقدمات چیده و حتی در آبان سال ۱۳۳۱، برای اجرایی شدن طرح کودتا تلاش شد، اما واقعیت آن بود که انگلیسی‌ها می‌خواستند برای اجرا کردن چنین طرحی که قطعاً تبعات داخلی و بین‌المللی بسیاری داشت، جوانب احتیاط را به طور کامل رعایت کنند. پیوند‌های سیاسی و منافع مشترک آن‌ها با آمریکایی‌ها، این احتمال را که در صورت همراهی واشنگتن، هزینه‌های مالی و سیاسی کودتا به حداقل می‌رسد، افزایش می‌داد. انگلیس به دلیل سابقه طولانی در استعمار ملت‌های شرق، به عنوان یک دولت استعمارگر شهرت فراوانی داشت و اگر کودتا به تنهایی و با اتکا به برنامه‌ریزی و حمایت مالی لندن انجام می‌گرفت، ذیل عنوان تلاش استعمار برای بازگشت به ایران تعبیر می‌شد و این می‌توانست هزینه‌های سنگین و غیرقابل پیش‌بینی ایجاد کند.

از سوی دیگر، انگلیسی‌ها از عطش کاخ سفید برای نفت ایران و واهمه آمریکایی‌ها از نفوذ کمونیسم در این کشور خبر داشتند؛ پس چرا در تلاش برای ایجاد این شراکت راهبردی درنگ کنند و کودتا را یک اقدام ضدکمونیستی جلوه ندهند؟! این رویکرد، ما را به یاد تحلیل «باری روبین» در کتاب «جنگ قدرت‌ها در ایران» می‌اندازد که نوشت: «برخلاف آمریکایی‌ها که بیش از اندازه در جریان سقوط مصدق و بازگشت شاه به مسند قدرت سر و صدا راه انداختند، انگلیسی‌ها درباره نقش حساسی که در این کار داشتند سکوت اختیار کردند و گناه همه مسائل و مشکلات بعدی را به گردن آمریکایی‌ها انداختند. همان‌طور که می‌دانیم طرح اصلی سرنگونی مصدق که به طرح آژاکس معروف شد از طرف انگلیسی‌ها تهیه شده بود، ولی وقتی کرمیت روزولت می‌خواست کتابی درباره جریان وقایع سال ۱۹۵۳ در ایران بنویسد، به او توصیه شد به نقش انگلیس در این ماجرا اشاره نکند [!]»

منبع: خراسان

باشگاه خبرنگاران جوان وب‌گردی وبگردی

منبع: باشگاه خبرنگاران

کلیدواژه: انگلیس کودتا کودتای ۲۸ مرداد آمریکایی ها عنوان یک جنگ ترکیبی انگلیسی ها نفت ایران

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.yjc.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «باشگاه خبرنگاران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۴۹۸۵۰۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

تشدید دوباره حملات انصارالله یمن: پهپاد آمریکایی و نفتکش انگلیسی هدف قرار گرفتند

نیروهای انصارالله یمن به یک نفتکش انگلیسی آسیب رسانده و یک پهپاد دیگر MQ-9 Reaper ایالات متحده را سرنگون کردند و همزمان وعده حملات بیشتر در مخالفت با جنگ اسرائیل علیه غزه را دادند.

به گزارش عصرایران به نقل از الجزیره، "یحیی سریع" سخنگوی نظامی دولت نجات ملی یمن، بامداد روز شنبه در یک سخنرانی زنده تلویزیونی گفت که نفتکش انگلیسی "آندرومدا استار" را در دریای سرخ با موشک‌های دریایی هدف قرار داده اند و موشک مستقیما به نفتکش اصابت کرده است.

یحیی سریع همچنین گفت: نیروهای پدافند هوایی آنها در یمن همچنین یک پهپاد تهاجمی MQ-9 Reaper ارتش آمریکا را با موشک در حریم هوایی استان صعده "در حالی که در حال انجام ماموریت های خصمانه بود" سرنگون کردند.

ارتش آمریکا تایید کرد که این گروه 3 موشک بالستیک ضد کشتی به سمت دریای سرخ به سمت چندین هدف شلیک کرد و در اثر این شلیک نفتکش انگلیسی آسیب دیده است. به گزارش رویترز، این کشتی اخیرا به یک شرکت ثبت شده در سیشل فروخته شده است.

فرماندهی مرکزی ایالات متحده (سنتکام) در پستی در  شبکه احتمای ایکس (توییتر سابق) اعلام کرد: " نفتکش ام وی آندرومدا استار در اثر حمله ای از جانب یمن خسارت جزئی گزارش کرده است، اما به سفر خود ادامه می دهد."

ارتش آمریکا درباره این پهپاد اظهار نظری نکرد، اما شبکه خبری سی‌بی‌اس آمریکا تایید کرد که یک فروند MQ-9 که حدود 30 میلیون دلار قیمت دارد، اوایل روز جمعه در داخل یمن "سقوط" کرد و گفت که تحقیقات در این زمینه در حال انجام است.

این سومین پهپاد تهاجمی آمریکاست که از زمان آغاز جنگ غزه توسط انصارالله یمن سرنگون می‌شود که اولین  مورد آن در ماه نوامبر و پس از آن در ماه فوریه بود.

انصارالله درباره حملات بیشتر به کشتی‌ها در آبراه‌های مجاور خود اظهار نظری نکرد، اما ارتش آمریکا گفت موشک‌های ضد کشتی شلیک شده توسط "حوثی‌ها" همچنین کشتی MV MAISHA، (کشتی تحت پرچم آنتیگوا/باربادوس و تحت هدایت لیبریا) را هدف قرار داده اند اما هیچ خسارتی گزارش نشده است.

عملیات تجارت دریایی بریتانیا (UKMTO) همچنین دو حمله به یک کشتی - که به نظر می رسد اشاره به نفتکش مورد اصابت قرار گرفته انگلیسی است - در حدود 14 مایل دریایی (26 کیلومتر) جنوب غربی المخا (موکا) در یمن را تایید کرد.

در بیانیه این موسسه آمده است که انفجار اول "در مجاورت" کشتی روی داد و حمله دوم که از دو موشک تشکیل شده بود، به کشتی آسیب رساند.

انصارالله یمن همچنین روز جمعه (دیروز) از هدف قرار دادن کشتی اسرائیلی "ام اس سی داروین" در خلیج عدن خبر داد و افزود که تعدادی موشک و پهپاد به سمت اهدافی در شهر بندری ایلات در جنوب اسرائیل شلیک کرده است.

روز پنجشنبه نیز این گروه به کشتی MSC Veracruz مرتبط با اسرائیل حمله کرده بود.

تشدید تحرکات مجدد انصارالله یمن در هدف قرار دادن اهداف دریایی مرتبط با اسرائیل، آمریکا و انگلیس پس از هفته ها آرامش نسبی و کاهش محسوس حملات ، صورت می گیرد.

"عبدالمالک الحوثی" رهبر انصارالله در سخنرانی روز جمعه این تصور را که کاهش حملات مربوط به تضعیف توان نظامی این گروه است رد کرد و وعده داد که حملات بیشتری در راه است.

او همچنین در یک سخنرانی تلویزیونی به شمار زیادی از تظاهرات کنندگان در صنعا، پایتخت، و جاهای دیگر گفت که "صفحه جدیدی از رویارویی" باز شده است زیرا آنها  اکنون کشتی‌ها را حتی تا شعاع اقیانوس هند نیز هدف قرار می‌دهند.

انصارالله می‌گویند حملات خود را تنها در صورتی متوقف خواهند کرد که جنگ غزه متوقف شده و محاصره غیرانسانی باریکه غزه به اتمام برسد. حملات آنها طی بیش از 6 ماه گذشته ها تجارت جهانی را مختل کرده و ترافیک بندر ایلات اسرائیل را به نحو بی سابقه ای کاهش داده و به صفر نزدیک کرده است.

مردم مناطق تحت کنترل انصارالله در شمال و غرب یمن از زمان آغاز جنگ غزه هر جمعه به صورت گسترده  و میلیونی تظاهرات می‌کنند تا با فلسطینی‌ها اعلام همبستگی کنند و اسرائیل و متحدان غربی آن را محکوم کنند.

انصارالله ابتدا فقط کشتی‌های مرتبط با اسرائیل را که از تنگه باب المندب عبور می‌کردند، هدف قرار دادند، اما پس از حملات هوایی آمریکا و انگلیس به یمن، کشتی‌های آمریکایی و بریتانیایی را نیز جزو بانک اهداف خود قرار دادند.

 

کانال عصر ایران در تلگرام بیشتر بخوانید: کشتی باری بریتانیایی که یمن با موشک زده بودند، در دریای سرخ غرق شد مقام یمنی : گزینه‌های زیادی برای تشدید تنش در دریای سرخ روی میز داریم یمن یک ناوچه اروپایی دیگر را مجبور به خروج از دریای سرخ کرد